Wéér Cambodja? Jazeker, onze geplande reis in 2020 ging vanwege Covid-19 niet door en dus volgde een herkansing in 2022. Samen met Kees reisden we naar Phnom Penh om (voor ons in ieder geval) veel nieuwe dingen te zien en te doen.
Na een lange, maar rimpelloze, reis was dit ons uitzicht de eerste ochtend. Phnom Penh blijft volop in ontwikkeling.
Tijdens onze eerste keer in Cambodja was S21 een must-see. Bastiaan was er nog niet geweest dus vroeg in de ochtend gingen we op pad.
De locatie is een voormalige middelbare school die werd gebruikt als veiligheidsgevangenis 21 (S-21) door het regime van de Rode Khmer van 1975 tot de val in 1979. Van 1976 tot 1979 werden naar schatting 20.000 mensen opgesloten in Tuol Sleng en het was een van de bijna 200 door de Rode Khmer opgerichte martel- en executiecentra.
Een van de martelkamers. In 1979 werd S21 door de Vietnamezen bevrijd. Ze vonden slechts zeven overlevenden.
De meeste gevangenen op S-21 werden daar twee tot drie maanden vastgehouden. Verschillende hoge kaderleden van de Rode Khmer werden echter langer vastgehouden. Binnen twee of drie dagen nadat ze naar S-21 waren gebracht, werden alle gevangenen meegenomen voor verhoor.
Het martelsysteem in Tuol Sleng was ontworpen om gevangenen misdaden te laten bekennen waarvoor ze werden aangeklaagd.
De Rode Khmer documenteerden alle gevangenen. Net zoals de Nazi’s deden in WW2.
Tijd voor een voetbalwedstrijd. Zie dat verslag hier.
Op weg naar een toffe bar.
Is wel zo.
Broederstrijd.
Lange trap naar boven voor het bezoeken van een tempel in een grot in de provincie Battambang.
Laang Spean Pre-historic Archeological Site
De opzichter kwam ook even kijken wat we aan het doen waren.
Lunch
Snoeng Pagoda
Mooie traditionele huizen op het terrein van de Wat.
Phnom Sampov waar ook de batcave zich bevindt.
Mooie nieuwe carvings van Boeddha.
Allemaal apen rondom Phnom Sampov. Hierna was het tijd voor de roadtrip met zijn zevenen.
En die roadtrip begon met een voetbalwedstrijd in Siem Reap. Verslag daarvan staat hier.
Mocht je niet van tempelfoto’s houden, dan is het nu zaak door te scrollen. We bezochten voor het eerst Angkor Wat samen met Bastiaan. En hoeveel (mooie) foto’s je ook probeert te maken. Het is mooier in het echt.
Na Angkor Wat was het tijd om Bayon te bezoeken. Door de victory-gate.
Peanuts.
Erg fotogenieke tempel door de gezichten.
Ta Promh. Tempel uit eind 12e en begin 13e eeuw. Meest bekend geworden door de film Tombraider.
Houten vlonders en veel selfie-makende mensen.
Het was natuurlijk niet alleen tempels bezoeken. Verre van dat. Eten, drinken en spelletjes hoorden er ook bij.
Kees is onherkenbaar. Na Siem Reap werd er koers gezet richting Preah Vihear. Met een tussenstop bij de tempels van Beng Mealea op zeker een uur rijden. Je toegangsbewijs van Angkor Wat was hier ook nog geldig. Er waren bijna geen toeristen op een druilerige maandag.
Ook hier laat de jungle de tempel niet ongemoeid.
Countryside.
Op de heenweg was de brug nog kapot. Althans, wij dachten weer te moeilijk. Bij de terugweg was de hele gemeenschap uitgelopen om te zien hoe de brug weer gemaakt werd. Uiteraard onder vakkundig toezicht van ons.
Preah Vihear. Deze tempel stamt uit de 9e eeuw. De tempel ligt in het grensgebied tussen Cambodja en Thailand. De vraag in welk land deze nu precies ligt, is al jaren onderdeel van het grensconflict tussen de beide landen. In 1962 besliste het Internationaal Gerechtshof in Den Haag dat het bouwwerk bij Cambodja hoorde.
Toen de tempel in 2008 werd toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van UNESCO laaide het conflict weer op. Thailand betwist de uitspraak van het Hof niet, maar claimt het gebied dat rondom de tempel ligt, dat vanuit Thais grondgebied veel eenvoudiger is te bereiken dan vanuit Cambodjaans grondgebied. Beide landen hebben troepen in de omgeving van de tempel gelegerd, die af en toe slaags raken.
Veel apen bij de tempels.
Ook de inwendige mens moest verzorgd worden voordat we richting Anlong Veng reden. Een provincie die grenst aan Thailand.
En dat merkte je aan het bier.
Prima avondeten.
In Anlog Veng staat het huis van Ta Mok. Beter bekend als de slager van Cambodja.
Hij maakte deel uit van het verzet tegen de Fransen en later tegen de Japanners in de jaren 1940. In 1964 sloot hij zich aan bij de anti-Franse beweging Khmer Issarak, terwijl hij in de leer was voor bhikkhu. Hij verliet al snel Phnom Penh en sloot zich aan bij de Rode Khmer. Aan het eind van de jaren 1960 was hij generaal en stafchef van die beweging. Rond 1970 verloor hij het onderste deel van een been in een gevecht.
Na 1979 was Ta Mok een belangrijk figuur in de Rode Khmer; hij bewaakte het noordelijke gedeelte van het territorium van de Rode Khmer vanuit deze basis in Anlong Veng. In 1997 noemde hij zichzelf opperbevelhebber. Na 1998 verving hij de gestorven Pol Pot.
In 1998 moest hij zijn basis in Anlong Veng verlaten. Op 6 maart 1999 werd hij vlakbij de Thaise grens gevangengenomen door het Cambodjaanse leger en naar Phnom Penh gebracht. Dit was bijna twintig jaar na de bevrijding door de Vietnamese leger. Al die tijd voerde de Rode Khmer een guerilla-bewind vanuit Anlong Veng.
Bij een pagode vlakbij staan een aantal stupa’s voor de familie van Ta Mok. Zelf ligt hij in een naamloze stupa zonder gouden opsmuk.
Hier werd Son Sen door Ta Mok zijn mannen vermoord en gecremeerd. Son Sen was lid van het Centraal Comité van de Rode Khmer. Hij hield van 1974 tot 1992 toezicht op het veiligheidsapparaat van de partij, waaronder de geheime politie van Santebal en de beruchte veiligheidsgevangenis S-21 in Tuol Sleng die we eerder deze trip bezochten.
Son Sen was verantwoordelijk voor het bestellen van het bloedbad van meer dan 100.000 in de oostelijke zone van Cambodja gedurende de laatste zes maanden van 1978.
Hij werd vermoord op 15 juni 1997, samen met 13 leden van zijn familie, waaronder kinderen, op bevel van Pol Pot, die op dat moment zijn laatste strijd voerde om de controle over de Rode Khmer terug te krijgen vanuit Ta Mok. Pol Pot zou hebben geloofd dat Sen in onderhandeling was met regeringstroepen om zich over te geven, in het bijzonder in contact met de toenmalige tweede premier Hun Sen; hij beval Son Sen en zijn gezin neer te schieten, waarna vrachtwagens over hun lichaam reden.
In de schaduw van een casino op een paar meter van de Thaise grens is het graf van Pol Pot. Onder zijn bewind werd Cambodja omgevormd tot een communistische eenpartijstaat en pleegde de partij de Cambodjaanse genocide waarbij bijna 2 miljoen mensen om het leven kwamen. Over Pol Pot kun je een hele pagina schrijven maar we laten het bij deze twee foto’s.
Het was weer tijd voor eten.
Waterval
Letterlijk op de grens met Thailand staat deze tempel.
Achter het bankje lag Thailand. Van beide landen waren er twee soldaten aanwezig om te zien dat er geen illegale grensovergangen plaatsvinden. En om elkaar in de gaten te houden.
Op weg naar Prasat Ta Muen Thom iets verderop. Ook hier een legermacht aan de voet van de tempel. En ook bij de tempel soldaten van zowel Cambodja als Thailand aanwezig.
Zandzakken en schuilkelders.
Schitterende tempels op een plek waar niet veel toeristen komen.
Onze gastvrouw en gastheer. Wat een geluk hebben wij hiermee.
Bastiaan op weg naar een van de tempels in de omgeving van Banteay Chhmar.
Countryside.
Sommige tempels staan er vervaarlijk bij.
Banteay Chhmar tempel. Omdat de tempel redelijk dicht bij de Thaise grens staat is er in de jaren ’90 heel veel gestolen door de Thai.
Restauratie-werkzaamheden in volle gang.
Een gerestaureerd deel.
En na deze laatste tempels op weg naar Battambang. Voor karoake, vriendschap en lekker eten.
Pailin.
Phnom Khiev waterval.
Kees en Bastiaan durven wel.
Terug in Battambang waar een, van een afstand, doodgewone naga staat. Eenmaal dichterbij zie je dat deze gemaakt is van oude onderdelen van AK47’s.
Even verderop in de Peace Gallery een mooie tentoonstelling met ook de concertposter voor ‘Concert for the people of Kampuchea’. Wat een line-up.
Laatste dagen in Phnom Penh uiteraard een potje voetbal bezocht. Deze wedstrijd kun je het verslag hier van lezen.
Bye bye Cambodia. Hopelijk tot snel.